Projectgroep Oppervlaktewaterkwaliteit Oostland is tegen gebruik lanthaan
Bleiswijk – Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard wil in de Bleiswijkse Zoom de strijd aanbinden met blauwalg door de hoeveelheid fosfaat in het oppervlaktewater aan te pakken, onder andere met behulp van lanthaanbevattende klei. Verontruste inwoners hebben zich met Rotta verenigd om samen met een online petitie druk uit te oefenen op het hoogheemraadschap. Partijen hebben maandag 11 mei jl. een eerste inhoudelijk overleg gehad. Wij vroegen de actievoerders naar hun visie en het hoogheemraadschap om een reactie.
Freek J. Zijlstra
Volgens initiatiefnemer Tjipke Jorna heeft het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK) zichzelf vergunning verleend voor het lozen van 90.000 kg Phoslock®, lanthaan houdende klei. “Dit is een typisch geval van ‘slager keurt eigen vlees’. Het toevoegen van chemische stoffen is bovendien strijdig met de Waterwet.” Jan Smith van Rotta: “Er is recentelijk wetenschappelijke literatuur waaruit blijkt dat lanthaan schadelijk is voor vissen en kleinere waterorganismen.” De projectgroep stelt dat de plannen en de daarop verstrekte vergunning in het geheel niet zijn afgestemd met natuur- en milieuorganisaties, een inwonersgroep of andere belanghebbenden.
Tjipke Jorna heeft namens de projectgroep in oktober 2019 een bezwaarschrift gestuurd aan de gemeente Lansingerland toen de plannen van HHSK bekend werden. De gemeente stuurde het bezwaarschrift door naar HHSK, waarna op 29 januari jl. ambtelijk overleg met de indieners is geweest. De bezwaarcommissie heeft op 10 maart jl. een hoorzitting gehouden en op 9 april jl. heeft het HHSK duidelijk gemaakt de voorgenomen plannen te willen gaan uitvoeren. De projectgroep is een online petitie gestart, zodat inwoners van Lansingerland zich een mening kunnen vormen en kenbaar kunnen maken wat zij van het gebruik van lanthaan houdende klei vinden.
Gezondheidsaspecten
Is er steeds meer blauwalg of komt het door toenemende aandacht? Cees van der Burg, van Rotta: “Blauwalg komt van nature in (stilstaand) natuurwater voor, waarvan de hoeveelheid bij zomerse temperaturen en voldoende voedingsstoffen, zoals fosfaten, snel vermeerdert. Drijflagen blauwalg maken giftige stoffen vrij, die bij zwemmers irritatie aan huid en ogen kunnen geven. Inslikken van dit verontreinigde zwemwater kan klachten geven zoals misselijkheid, buikkramp, braken en diarree. Door land- en tuinbouw en overbemesting komt nog steeds te veel fosfaat in oppervlaktewater terecht.”
Lanthaan is een stof die fosfaat sterk bindt en vasthoudt in de waterbodem. In Nederland is men terughoudend met het toevoegen van chemische stoffen aan oppervlaktewater. Herstel van het ecosysteem door het afvoeren van fosfaat wordt vaak toegepast; het binden van fosfaat is ecologisch gezien geen gebruikelijke maatregel. Gemeente Rotterdam is recent met HHSK in de Kralingseplas een kleinschalig onderzoek naar het effect van Phoslock® begonnen. Tjipke: “Wij vermoeden dat men met dit onderzoek wil vaststellen welke concentraties lanthaan gemeten worden. Wij zijn wel geïnteresseerd in de resultaten van dit onderzoek."
Medisch wordt lanthaan als zelfzorgmiddel onder de naam Fosrenol toegepast om fosfaat te binden bij patiënten met nieraandoeningen. Lanthaan kan vooral maagdarmstoornissen veroorzaken, zoals buikpijn, diarree, misselijkheid en braken.
Stapsgewijze aanpak
Jan Smith: “Het HHSK hanteert een totaal pakket van verschillende maatregelen in één aanpak. Door de kap van bomen en beplanting rond de oevers wil men vers organisch materiaal van bladeren en takken verminderen. Men laat beperkt water binnen uit de Rotte aan de zuidkant ter hoogte van de Retraiterie. Tevens wordt met een variërend waterpeil meer regenwater vastgehouden. Door geleidelijke natuurvriendelijke begroeiing van de oevers met andere planten die bijdragen aan een betere waterkwaliteit en ecologisch functioneren, wordt het water gezuiverd. Een variërend waterpeil heeft gevolgen voor de watertemperatuur die ook van invloed is op de blauwalggroei. Vervolgens wil men nu ecologisch gaan baggeren. Na het baggeren zal naar schatting nog een deel van het fosfaat achterblijven en dat wil men binden en op de bodem laten bezinken met 90.000 kg Phoslock®. Bodem omwoelende vissen, als brasem en karper zijn al weggevangen.”
Tjipke: “We zijn het met HHSK eens dat de gezamenlijke inzet schoon en natuurlijk oppervlaktewater moet zijn. We verschillen echter met elkaar van mening over de aanpak. Volgens ons is een oplossing het creëren van een goede doorstroming door aan de noordkant gefilterd water te laten instromen - eigenlijk zoals in het Korenmolengat aan de overzijde van de Rotte al ruim 20 jaar wordt gedaan - en aan de zuidzijde af te voeren.
Jan: “Het HHSK baseert de aanpak op verouderde wetenschappelijke rapporten. Uit in 2017 en 2018 uitgevoerde onderzoeken blijkt dat lanthaan schade toebrengt aan micro-organismen als fyto- en zoöplankton en aan de ongewervelde waterdiertjes die tezamen het voedsel voor amfibieën en vissen vormen. Geen voedsel, geen kikkers, salamanders of vissen.”
Cees: “Volgens de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) moeten waterschappen werken aan een natuurlijk ecologisch watersysteem. De Bleiswijkse Zoom is zo’n KRW-lichaam.. Het gebruik van chemicaliën als Phoslock® brengt het hele ecosysteem in disbalans en is daarmee in conflict met de KRW regels. Dat zou het HHSK niet moeten willen.”
De petitie op https://stoplozingphoslock.petities.nl heeft op dit moment 230 ondertekenaars en staat voorlopig nog open.
Herstellen ecosysteem
Het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Recreatieschap Rottemeren en gemeente Lansingerland zetten zich samen in om de Bleiswijkse Zoom natuurlijk schoner en gezonder te maken. Wij vroegen hoogheemraad Agnes van Zoelen in vervolg op de publicatie van het hoogheemraadschap in De Heraut van 22 april jl. om een reactie op bijgaand interview met de actievoerders.
"In de Bleiswijkse Zoom is de ecologische balans op dit moment niet goed. Om ervoor te zorgen dat het ecosysteem van dit water- en groengebied zich kan herstellen, is een combinatie van maatregelen nodig. Daarvoor is eerst grondig onderzoek gedaan naar het watersysteem en naar de voorhanden zijnde maatregelen die geschikt zijn voor dit gebied en zijn functie. Op basis van de onderzoeksresultaten en professionele en wetenschappelijke kennis is gekozen voor een combinatie van maatregelen. De belangrijkste zijn: beperken van de instroom van water uit de Rotte door een flexibel waterpeil in te stellen, verwijderen fosfaatrijke baggerlaag en het fosfaat in de bodem binden met behulp van lanthaanklei (Phoslock®), aanleggen van natuurvriendelijke oevers en zorgen voor een evenwichtige vissenpopulatie. De visstand past zich op termijn aan een voedselarmer watersysteem aan. Er komen dan andere vissen zoals zeelt, snoek en ruisvoorn", aldus hoogheemraad Agnes van Zoelen.
Veiligheid voorop
Over de risico’s voor zwemmers zegt ze: "Bewust is gekozen om fosfaat met Phoslock® te binden en vast te leggen in de waterbodem. Phoslock® kan namelijk veilig worden gebruikt en is veilig voor zwemmers, zo blijkt uit (internationale) studies en onderzoeken (van onder andere Wageningen University & Research). Dit gegeven is een belangrijk aspect in de gezamenlijke aanpak van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, Recreatieschap Rottemeren en gemeente Lansingerland om de Bleiswijkse Zoom natuurlijk schoner en gezonder te maken."
Van Zoelen verwijst voor toegankelijke informatie naar de longread ‘Blauwalg bestrijden: wat werkt nou echt?’ van Wageningen University & Research. https://www.wur.nl/nl/show-longread/Blauwalg-bestrijden-wat-werkt-nu-echt.htm
Deze uiteenzetting beschrijft de werkwijze die het HHSK in de Bleiswijkse Zoom volgt.