De hoeveelheid aangeboden restafval gaat goed omlaag
Lansingerland – De invoering van het betaald aanbieden van restafval heeft inderdaad een gunstig effect op de hoeveelheid restafval. Wel zijn er nog verbeterpunten zoals het verder scheiden van restafval en het voorkomen van vervuiling in GFT en PMD. Die ‘vervuiling’ in PMD werd in de loop van 2023 beter. Wij bespraken de ins en outs van het afvalbeleid met wethouder Michiel Muis.
Freek J. Zijlstra
Sinds de invoering van voorscheiding van afval door inwoners zelf (bronscheiding) wordt het straatbeeld al jarenlang bepaald door de wekelijks aangeboden geel-oranje PMD zakken aan lantaarnpalen en aanvullend containers met groene (GFT), grijze (restafval) en blauwe (papier en karton) deksels.
De aanvankelijke doelstelling van de gemeente was om in 2020 tot ongeveer 200 kg restafval per inwoner per jaar te komen. De landelijke Van Afval Naar Grondstof (VANG)-doelstelling was toen al 75% afvalscheiding en/of maximaal 100 kilogram restafval per inwoner per jaar. Daar was in Lansingerland nog geen sprake van. De inzamelcijfers lieten zien dat Lansingerland in 2020 slechts uitkomt op 58% scheidingsresultaat en ruim 200 kilogram restafval per inwoner per jaar.
Uiteindelijk moet de hoeveelheid restafval in 2050 nul zijn, dan moet het complete afvalsysteem volledig circulair zijn. Dat betekent dat elke afvalstroom verwerkt kan worden tot een grondstof voor een nieuw product. Er lag dus een enorme uitdaging om op de meest efficiënte manier tegen een goede kostprijs vorm te geven aan de doelstelling.
Na bespreking van een zestal scenario’s in de gemeenteraad en een richtinggevende raadpleging onder de inwoners heeft de gemeente in 2021 besloten tot definitieve invoering van Diftar (gedifferentieerde afvalscheiding) waardoor vanaf 2023 de vervuiler voortaan voor de hoeveelheid restafval betaalt. De bedoeling was om de hoeveelheid restafval die in 2022 gedaald was naar 168 kg per inwoner per jaar met deze maatregel verder te verlagen. Met andere woorden, door het goed scheiden aan de bron probeert de gemeente de kosten beheersbaar te houden en kan het voor de inwoner financieel aantrekkelijk worden.
Het goede nieuws
De cijfers over 2023 zijn nu bekend en daaruit blijkt dat een financiële prikkel wel degelijk de hoeveelheid restafval kan verlagen. De hoeveelheid restafval blijkt naar 109,5 kg per inwoner per jaar te zijn gegaan (zie infographic van gemeente Lansingerland op de pagina hiernaast).
Het goede nieuws is ook dat uit nadere analyse van het restafval blijkt dat er nog grote stappen naar de gewenste hoeveelheid restafval te maken zijn. Van die 109,5 kg blijkt slechts 37,5 kg echt restafval en 10 kg verder te scheiden afval te zijn. Dat is dus beter dan de gewenste 100 kg per persoon per jaar en daarom lijkt verdere verlaging van de hoeveelheid restafval richting 2050 mogelijk.
Wat nog beter kan
Uit de steekproefsgewijze sorteringscijfers die achteraf op het restafval zijn vastgesteld blijkt dat er relatief veel GFT afval in de restcontainer terecht komt en dat er ook nog onnodige hoeveelheden PMD, papier en karton, kleding en textiel en glas in de restcontainer verdwijnen. Dat moet echt beter!
De gemeente verwachtte wel dat individuele betaling voor restafval een toename van de hoeveelheid en de zuiverheid van het GFT afval en het PMD afval zou betekenen. De getallen bij de raadsbrief van december 2023 lieten inderdaad zien dat bij sorteeranalyses in maart 2023 meer vervuiling in GFT (+ 4%) en PMD (+ 7% tot 18%) aanwezig was. Opmerkelijk genoeg het meest bij bewoners van hoogbouw en degenen die het afval naar ondergrondse verzamelcontainers brengen (zie bijgaande grafieken). In de loop van het jaar verminderden die hoeveelheden vervuiling echter wel, maar dat blijkt in november 2023 nog steeds hoger te zijn dan het ijkmoment in december 2022 toen er nog geen kosten op restafval werden doorbelast.
Samengevat, de hoeveelheid ‘echt’ restafval bedroeg in november 2023 nog minstens 37,5 kg, vermeerderd met een onbekend aantal kilogrammen verontreiniging restafval in GFT en PMD.
De wethouder
Wij spraken met wethouder Michiel Muis over de huidige resultaten na jarenlange voorscheiding door inwoners en het gunstige effect onder invloed van het persoonlijk betalen voor restafval.
Wat is de reden om boven de infographic te schrijven ´Inwoner van Lansingerland bedankt!’
“Een bepaald afvalsysteem moet passend zijn bij de inwoners van de gemeente. In een gemeente met veel hoogbouw is Diftar minder geschikt. De resultaten van de recente analyses laten zien dat het op dit moment in Lansingerland wel werkt. Het feit dat de hoeveelheid restafval onder invloed van een financiële prikkel in een jaar van 168 naar 109,5 kg per persoon is gegaan, vind ik veelzeggend en veelbelovend. De gerichte campagne die we in 2022 hebben gevoerd resulteerde al in een hoeveelheid die onder de grens van 200 kg kwam, en nu de vervuiler moet betalen, blijkt het nog verder omlaag te kunnen. Dus, daarom, inwoner van Lansingerland bedankt!”
Het streven naar volledig circulair in 2050 lijkt toch niet zo onmogelijk te zijn?
“Dat is nog een eind weg en we hoeven dat niet helemaal alleen te doen. Daarvoor hebben we behalve een goed samenspel tussen gemeente en het gedrag van inwoners ook de regelgeving van het Rijk nodig èn de inzet van producenten om anders te verpakken. We merken met elkaar dat de invoering van statiegeld voor kleine flesjes en blikjes effect heeft op vuil in de buitenruimte. Bovendien, als het nieuwe afvalbrengstation in Bergschenhoek gereed is, stellen we de inwoners in staat nog gemakkelijker klein gescheiden restafval te deponeren. We gaan vanaf nu natuurlijk ook extra inzetten op het verminderen van restafvalvervuiling in GFT en PMD.”
Er komt teveel GFT bij het restafval. Waardoor komt dat volgens u?
“In gewicht is het dagelijks afval van etenswaren best veel. Het kan enorm veel helpen door een bakje voor het dagelijks GFT afval in de keuken op het aanrecht te plaatsen en dat elke avond in de grote GFT container te legen. Voor het scheiden van keukenafval geldt dat het een vorm van discipline is.”
Levert bewustwording de inwoner altijd financieel voordeel op?
“Rekening houden met het milieu en het voorkomen dat afval bruikbare grondstoffen kan opleveren is het niet alleen. In ons omringende gemeenten is de afvalstoffenheffing meer dan 6% verhoogd. Bij ons in Lansingerland gaat zowel het vaste als het variabele kostendeel omlaag. Dat betekent dat ons systeem op verschillende manieren winst oplevert.”
Is het systeem per definitie niet ongunstiger voor gezinnen?
“De hoeveelheid afval is niet per definitie afhankelijk van het aantal gezinsleden in een huishouden. Ik merk in mijn eigen gezin met jong volwassenen dat het beperken van de hoeveelheid afval wel kán! Het idee is dat de vervuiler betaalt, maar men heeft wel de mogelijkheid om er zelf invloed op te hebben. Meer restafval betekent meer betalen – dat restafval wordt verbrand – en dus betaalt de vervuiler letterlijk voor vervuiling.”
Lansingerland krijgt steeds meer hoogbouw met appartementen. Hoe verklaart u de grote verschillen in afval uit laagbouw en hoogbouw?
“De populaties inwoners in laag- en hoogbouw zullen niet erg van elkaar verschillen, maar blijkbaar wel in de wijze waarop ze hun afval afvoeren. De anonimiteit van een verzamelcontainer brengt afwijkend gedrag niet direct zichtbaar aan het licht. Dat is anders dan in een straat die vol PMD zakken of met overvolle restcontainers staat.”
De ergernis van veel inwoners is juist het feit dat er dagenlang plastic PMD zakken aan de lantaarnpalen hangen, soms al een dag nadat Renewi langs is geweest.
“Daar zetten wij extra communicatie op en dan worden er stickers geplakt. In sommige straten worden dan brieven in de bus gedaan. We hopen ook dat bewoners elkaar op hun gedrag aanspreken of dat in de buurtapp melden. Als buurt kun je tegen elkaar zeggen dat de straat van ons allemaal is en dat dit ongewenst gedrag is.”
Waarom besluit u dan niet om de restcontainer in te zetten als PMD container en het kleine beetje restafval met de persoonlijke pas naar een verzamelcontainer te brengen (‘omgekeerd inzamelen’)? Daarmee wordt toch een wekelijkse PMD rit van de vuilniswagen bespaard?
“Natuurlijk kan het inzamelen ook anders. Maar we hebben nu eenmaal ingezet op dit systeem, waarbij de keuze bij de inwoner ligt. Het probleem met omgekeerd inzamelen is onder andere een beperking van beschikbare ruimte voor ondergrondse containers voor restafval.”
Daartoe kunnen PMD- en papiercontainers in milieuparkjes toch omgebouwd worden? Die zijn feitelijk onnodig!
“Voor nu is ons systeem de best passende, maar het kan best zo zijn dat áls we in de richting van 50 kg restafval per inwoner per jaar komen, er behoefte is aan een ander systeem om die overige kilo’s restafval kwijt te raken. Alles is ook sterk afhankelijk van de capaciteit van de vuilverwerker en de beschikbare technologie.”
Hoogleraar Raymond Gradus zegt dat afvalscheiding door huishoudens niet alleen zinloos is, maar ook duurder vanwege het extra inzamelen van afvalstromen. Hij pleit voor nascheiding omdat machines beter zouden scheiden dan mensen. Voor afvalverwerkers is afval gewoon handel, grondstoffen leveren immers geld op. Wie heeft er gelijk?
“Nascheiding was indertijd één van de onderzochte scenario’s en dat kwam niet als beste optie voor Lansingerland uit het onderzoek. Feit is dat niet alleen plastics, maar ook textiel en papier geld opleveren. Hout kan hergebruikt worden. Wij zien dat scheiding aan de bron ons geld oplevert wat anders naar de vuilverwerker zou gaan. Vervuiling in een afvalstroom betekent overigens niet altijd dat er maar van alles in een bepaalde container gegooid kan worden. Bij PMD gaat het bijvoorbeeld over piepschuim of speelgoed van harde plastics. Het positieve aan het verhaal is dat er door inwoners nagedacht wordt over afval. We hebben met elkaar al een enorme slag gemaakt in het beter scheiden van afval.”
U zegt eigenlijk dat veel afhangt van het gedrag en de bewustwording van de inwoner?
“Bij het kopen van goederen denken veel mensen niet goed na over wat ermee gebeuren moet als ze ervan af willen. Bijvoorbeeld, men stapt in de auto om ergens een kerstboom te kopen, maar na de feestdagen zet men het restant op straat en dan moet de gemeente maar zorgen dat het afgevoerd wordt! Die mindset is aan het veranderen. Je moet nu je eigen tas of groente- en fruitzakjes mee naar de supermarkt nemen. De inwoner en gemeente zitten aan het eind van de keten. De grote veranderingen moeten gemaakt worden bij de producent en bezorgdiensten.”
Wat is de korte termijn ambitie?
“Minimaal 75% scheiding en maximaal 100 kg restafval in totaal. En een uitnodigend afvalbrengstation in Bergschenhoek dat in 2025 gerealiseerd moet zijn. Daar verwachten we een volgende slag in het scheiden van afval te maken.”
Wat gaat u doen aan het bijplaatsen van afval?
“Wij spreken Renewi erop aan tijdig de ondergrondse containers te legen. Als de gemeente een melding krijgt gaan we daar direct wat aan doen en rijden we ook zelf extra rondes om dat vuil weg te halen. Maar dat ontslaat inwoners niet van de plicht hun afvalzak weer mee te nemen als de container vol of buiten werking is. We laten ons team aan BOA’s waar nodig boetes uitschrijven.
Eind 2025 loopt het huidige contract af met Renewi. Wanneer wordt besloten of we met dit systeem op de goede weg zijn of dat het roer toch nog om moet?
Wethouder Muis: “De gemeenteraad wordt voortdurend over de voortgang geïnformeerd. We houden natuurlijk de technologische ontwikkelingen met interesse in de gaten. Investeringen worden nu eenmaal voor een langere periode gemaakt en dit soort contracten hebben een lange looptijd. Het college handelt binnen de nu afgesproken kaders. Het is te zijner tijd aan de raad om te beslissen of het anders moet.”