In deze aflevering (383) van Heden & Verleden een verhaal uit Het Lint, 3e kwartaal 2023, waarin we verhaal van Toos Hogervorst-Bosman lezen.
Wie wil reageren of ideeën heeft voor Heden & Verleden kan contact opnemen met de redactie: tel. 010 - 5118892 (keuze 2) of redactie@de-heraut.nl.
Onrust in de polder
Berkel en Rodenrijs - Het agrarisch deel van de Westpolder verandert langzamerhand in straten vol nieuwe huizen, winkels en andere voorzieningen. Maar afscheid nemen van de agrariërs betekent geenszins het afscheid nemen van de verhalen van toen.
Tussen de spullen van hun overleden moeder Toos vonden de zussen Lia (64), Tineke (63) en Tony (62) een handgeschreven brief van haar. Met een herinnering uit de Tweede Wereldoorlog die zij zelf in de polder meemaakte en waar niet over gesproken werd.
Terugblik
Frans en Dien Bosman woonden in de eerste helft van de vorige eeuw aan de Bovenvaart in de bovenmolen die deel uitmaakte van de molendriegang die destijds in de Westpolder stond.
Zij kregen drie kinderen: Janus (1925), Toos (1927) en Jo (1929). Frans en zijn inwonende broer Flip hadden de zorg voor zowel het vee als de molen. In 1929 werd het afvoeren van het water uit de Westpolder met molens overgenomen door een stoomgemaal die op de plek of in de buurt van de bovenmolen werd gebouwd. Meestal werden de wieken van de molens verwijderd, maar bleven ze wel bewoond.
De drie kinderen liepen dagelijks via het Molenpad en over het spoor (rechts op de kaart) naar school. Een route van ongeveer een uur; ’s ochtends heen en ’s middags weer terug.
Een jaar voor de oorlog (1939) verhuisde het gezin vanuit de bovenmolen ‘molen van Bosman’ naar de ondermolen ‘Molen van De Hoog’. Deze ondermolen stond op de plek waar nu een gedenkteken ligt op de parkeerplaats bij het winkelcentrum in de Westpolder.
In deze ondermolen woonden daarvoor achtereenvolgens Havenaar, De Hoog en Treurniet. Het benedenhuis bij deze voormalige ondermolen was veel groter dan bij de molen aan de Bovenvaart. De ouders hadden een slaapkamer, Toos en Jo sliepen in de bedstee en op de zolder was plaats voor oom Flip en broer Janus.
De middenmolen, de ‘molen van Scheijndel’, stond destijds ook leeg, maar was ‘onbewoonbaar’ verklaard en werd door de polder niet meer verhuurd. De familie Van Groningen kwam daar later toch wonen.
Oorlog 40-45
Zoals gezegd vonden de zussen Lia, Tineke en Tony een handgeschreven brief van moeder Toos.
De brief die Toos naliet aan haar kinderen en kleinkinderen luidt als volgt:
Oorlog 40-45
Wij woonden aan de Bovenvaart in de molen van de gebroeders Bosman met moeder en vader, kinderen Janus, Toos en Jo en een broer van mijn vader Flip. Een jaar voor de oorlog waren wij verhuisd op het Molenpad richting Klapwijkseweg naar het huis van Gerrit Treurniet. Die was tuinder en huurde net als wij van Polder Berkel. Het polderbestuur wilde het pad niet meer opknappen en daarom moesten wij in de ‘molen van Treurniet’ gaan wonen.
De eerste dag van de oorlog was een Duits vliegtuig beschoten vanaf vliegveld Ypenburg. Het stortte neer op het land van Izaak de Bree. Ome Flip had een verrekijker en die zag dat er een dode soldaat uit het land werd gehaald, in een bootje werd gelegd en vervolgens begraven voor ons huis. Toen de oorlog was afgelopen ben ik met mijn broer Janus op een zondagmiddag naar het ouderlijk huis geweest om te kijken wat er was. Toen vonden wij in de waterput in het achterhuis munitie. Ook onder de bakoven in het oliehokje veel munitie die de Duitsers daar verstopt hadden. Mijn broer zei ’niet aankomen’, wij vonden het toch wel gevaarlijk en gingen weer terug naar huis. Wij hebben het aan onze vader verteld. Die vertrouwde het niet. Hij is op de fiets gestapt en naar het politiebureau gegaan. Hij vertelde het tegen agent De Ruiter. Die is gaan kijken en later is de opruimingsdienst alles komen weghalen. De politie kwam nog bij mijn vader terug en die vertelde ‘wat ze daar gevonden hebben hadden ze heel Berkel mee kunnen opblazen’. Mijn ouders waren blij dat het zo goed was afgelopen.
Uit de polder
Terwijl zusje Jo een echt polderkind was bleek Toos niet van de polder te houden. Op haar veertiende (1941) ging ze dienen bij Leen van der Arend in Ouders Vlijt aan de Noordeindseweg dicht bij het dorp. Oma Bosman was bij de vader van Leen in dienst geweest in de boerderij aan de Klapwijkseweg (waar nu al jaren een basisschool staat).
“Oom Flip bleef na het overlijden van onze grootouders in hun huis van de polder wonen tot hij naar Huize Sint Petrus verhuisde. Het huis werd toen verkocht aan de familie De Wijs, die er van 1976 tot 2007 woonde,” weten de dochters van Toos. Zowel Toos als Jo kregen na hun huwelijk de achternaam Hogervorst. Ze trouwden met twee Berkelse broers: Toos met Paul en Jo met Theo Hogervorst. Toos woonde aan het einde van de Westersingel waar hun Lia, Tineke en Tony werden geboren.
Ze woonden daar tot een blikseminslag het huis van Toos en Paul op 14 juli 1995 volledig in brand zette en zij noodgedwongen moesten verhuizen. “Naar een huis in De Wildert. Moeder wilde voor geen goud terug naar de polder!” aldus haar drie dochters.
Tot zover het verhaal, verteld over moeder Toos.
Molendriegang
Over de historie van de molendriegang in de Westpolder heeft de Historische Vereniging Berkel en Rodenrijs nu een redelijk beeld gekregen. "Tijd om de historie van de molendriegang in de Noordpolder na te gaan", aldus voorzitter Cor Overmeer. Hij gaf aan dat de bovenmolen stond waar nu het gemaal staat op de hoek van de Noordeindseweg en de Planetenweg, nu ook een gemeentelijk monument. Zijn opa tuinde daar en diens broer Toon hield er koeien. Opa Piet wees de plekken aan waar de midden- en ondermolen hadden gestaan. Na de verbreding van de tocht en de aanleg van de Sterren- en Edelsteenwijk is archeologisch onderzoek onmogelijk. Dus wie nog wat weet van deze molens, neem dan contact op met Cor Overmeer, tel. 06 - 53692546 of cg.overmeer@upcmail.nl.
Kijk ook eens op de website van de Historische Vereniging van Berkel en Rodenrijs, www.histverberkelenrodenrijs.nl waar te lezen is hoe je lid kunt worden en daarmee ook verenigingsblad Het Lint kunt ontvangen.