In deze aflevering (385) van Heden & Verleden nemen we een duik in het eerste zwembad van Berkel en Rodenrijs, aan de Sportlaan. Het verhaal verscheen in Het Lint, het verenigingsblad van de Historische Vereniging Berkel en Rodenrijs (HVBR).
Wie wil reageren of ideeën heeft voor Heden & Verleden kan contact opnemen met de redactie: tel. 010 - 5118892 (keuze 2) of redactie@de-heraut.nl.
Door Erik van Dort
Berkel en Rodenrijs kreeg in 1937 zijn eerste zwembad aan de Sportlaan
Menigeen zal zich afvragen ‘Sportlaan’, waar vind ik die? Het is een onbeduidend doodlopend zijstraatje van de Rodenrijseweg, rechts naast kerkgebouw De Bron. Op de luchtfoto van KLM Aerocarto uit 1967 is onderaan rechts het zwembad te zien, links de kerk en ertussen het pad de Sportlaan. Voor de keuze van de pretentieuze naam Sportlaan moeten we 100 jaar terug in de tijd.
In doos 23 (zie de toelichting in het kader) troffen we naast vele foto’s ook een prachtige brief aan uit 1979. Van één van de oprichters van dit zwembad, waarin hij zijn herinneringen ophaalt over de bouw van het zwembad, hoe dit tot stand kwam en wat er daarna allemaal nodig was om het zwembad op orde te houden, aan te passen en uit te breiden naar de tijdgeest.
De brief kwam van D.B. van den Muyzenberg - voor de oorlog wonend aan de Rodenrijseweg - en was gericht aan burgemeester L.M.J Hendrix. Hij feliciteerde hem met het nieuwe zwembad in Bergschenhoek, dat later De Windas gedoopt zou worden.
We drukken de brief hierna integraal af, omdat het een prachtig tijdsbeeld geeft. Tevens met mooie informatie over het in 1937 geopende zwembad, zoals het feit dat het opgepompte grondwater ontzilt (ontdaan van ijzer) moest worden. Tuinders onder onze lezers weten dat te veel ijzer in het water niet goed is voor de meeste gewassen. Zwemmen in zout water is natuurlijk geen probleem, maar in het begin had het bad geen bodem; daar lag een zandlaag.
Het zoute water kwam dus in omringende sloten en zo bij de tuinders en boeren in het land en die waren hier niet blij mee.
Dat het zwemmen van jongens en meisjes in die tijd strikt gescheiden moest plaatsvinden, zal bij velen van u bekend zijn en bij jongeren mogelijk een wenkbrauwfrons opleveren.
De brief van de heer Muyzenberg
Leersum, 3 augustus 1979
Geachte heer burgemeester
Gaarne breng ik het navolgende onder uw aandacht, in de veronderstelling dat u wellicht hiervan gebruik kunt maken bij de opening van het nieuwe zwembad op Bergschenhoeks grondgebied.
Enige weken geleden waren mijn vrouw en ik met onze zoon – na 9 jaar Queensland voor korte tijd terug in Nederland. Meegereden, kwamen we eerst door Berkel en vervolgens over de nieuwe weg (Boterdorpseweg) naar Bergschenhoek. Tot onze vreugde zagen we daar het nieuwe zwembad in aanbouw. Uitvoering van een plan op de plaats welke reeds in begin van 60er jaren was gepland als vervanging van het in 1937 geopende maar nu verouderde. Onder een foto van het zwembad kort voor de opening, met linksboven de burgemeesterswoning op Rodenrijseweg 75.
In 1936, het jaar dat wij In Bussum trouwden, namen mijn vrouw en ik het initiatief om te komen tot oprichting van een zwembad in uw gemeente. Wij vonden hiervoor daartoe spoedig gehoor bij anderen – vooral uit de niet autochtone bevolking. C. Hordijk, kistenfabrikant (later de eerste voorzitter), A.C. van Zwieten, hoofd van de R.K.-jongensschool (secretaris), Michielsen, tuinder aan de Klapwijkswijkseweg (penningmeester), spoedig gevolgd door anderen zoals A. de Vogel, later jarenlang penningmeester, Edward van den Burg, tuinder in ruste. Om een basisfonds bij elkaar te krijgen werd in de oude bloemenveiling een groots festijn gehouden met allerlei geld opbrengende vermakelijkheden, o.m. een kegelbaan. Het gaf aanleiding tot vele gesprekken met de toenmalige ambtgenoot Mr. A.M Gründemann en wethouder Schipper(s) die niet onwelwillend tegenover het plan stonden.
De raad stelde een krediet van f.18.000 beschikbaar en benoemde de heer Overdevest Sr, raadslid, tot medebestuurslid, om een oogje in het zeil te houden. De hier wonende oud-notaris Mr. C. Plet was bereid gratis de stichtingsacte te passeren en gaf de nodige adviezen.
Het vinden van een geschikt terrein gaf nogal moeilijkheden, daar de goede hoger gelegen gronden niet gemist konden worden door de tuinbouw. Tenslotte kon het laaggelegen weiland tussen de Rodenrijseweg en de landscheiding worden gehuurd – voor koop ontbraken de middelen. Na oplossing van de bezwaren tegen het overpad kon met de bouw worden begonnen.
De jonge aannemer Kamsteeg uit IJsselmonde, toen werkzaam aan de 1e verbetering van de Rodenrijseweg, nam ondershands het werk aan. Het tot stand komen geschiedde niet zonder grote moeilijkheden in het slappe waterrijke terrein. De grond mechanische wetten (van Terzage) waren nog geen algemeen goed, zodat toen de veengrond uitgegraven was en terzijde opgeslagen achter de houten damwand, het geheel wegzakte. Met veel beleid moest opnieuw worden begonnen.
Het zeer eenvoudige bad met zand op de bodem en gevuld met ontzilt grondwater, kon nog in 1937 door burgemeester Gründemann worden geopend, met een eerste duik door de oude, enthousiast gebleven, zwemmer Eduard van den Burg. In overeenstemming met de structuur van de bevolking waren de regels voor het zwemmen gesteld. Dit hield in: niet op zondag, geen gemengd zwemmen. Alleen familiebad was toegelaten. Toen na een jaar bleek dat mijn vrouw en ik daar alleen van gebruik maakten, werd ook dit afgeschaft.
Bij goede weersgesteldheid werd veel van het bad gebruik gemaakt. De heer van Zwieten liet zijn jongens klassikaal zwemmen onder leiding van de badmeester. Deze seizoen functie werd door de jaren heen door verschillende mannelijke dan wel (later) vrouwelijke gediplomeerden waargenomen.
Geldzorgen zijn er steeds bij de opvolgende besturen geweest. De heer Hordijk had op zeer billijke wijze voor de eerste kleedhokjes gezorgd. Daarvan was spoedig een tekort. De zandlaag zakte in de bodem weg en moest jaarlijks worden aangevuld. De ontzilting van het water gaf na enige jaren moeilijkheden. De weersgesteldheid veroorzaakte in sommige jaren een beperkt bezoek. De bezettende overheid sloot het bad.
Niet in de structuur van de bevolking passend was ik aanvankelijk als technisch adviseur aan het bestuur toegevoegd, maar werd na het aftreden van de heer C. Hordijk tot voorzitter gekozen, terwijl zijn zoon L. Hordijk mij weer opvolgde.
De administratie geschiedde belangeloos op het kantoor van de heer Hordijk die bij tijd en wijle de tekorten overbrugde. Na de oorlog kwam er een nieuw krediet van de raad en werd er een betonnen vloer in het bad gelegd, kwam er een betere accommodatie en met drinkwater ververste men het inmiddels gechloreerde badwater. De badmeester kreeg een assistent en de jaarlijkse tekorten werden door de gemeente opgevangen.
Door toename van de bevolking in Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek was de oppervlakte aan lig- en speelvelden te klein geworden en de accommodatie was verouderd. De reden dat onder uw voorganger uitgekeken werd naar de mogelijkheid voor een nieuw zwembad met grotere afmetingen en aan de tijd aangepaste voorzieningen. Mede onder uw leiding is er een oplossing gevonden, zodat ik u mede namens mijn vrouw, daarmee gelukwens. Mocht u eventueel behoefte hebben aan nadere inlichtingen omtrent het oude bad dan zal naar ik aanneem de heer L. Hordijk, die zoveel voor de exploitatie van het bad verrichtte, zeker bereid zijn u deze te verstrekken.
Nog een persoonlijke noot: ik hoop dat het u en de uwen naar wens gaat en de ambtelijke beslommeringen draagbaar blijven.
Wij maken het bij het ouder worden in deze mooie rustige omgeving aardig goed. Terugkomend op een bezigheid uit mijn jonge jaren kan ik nogal eens buiten tekenen en aqualeren. Had hier een tentoonstelling in het gemeentehuis en werkte mee aan een paar anderen. Ter illustratie van mijn verhaal heb ik nog wat oude foto’s toegevoegd die wellicht t.z.t. kunnen worden gebruikt.
Met vriendelijke groeten en hoogachting D.B. van den Muyzenberg.
Gemeentearchief
De gemeente Berkel en Rodenrijs heeft, na de oprichting van de fusiegemeente Lansingerland, haar archief overgedragen aan het gemeentearchief van Rotterdam (GAR). De HVBR heeft in 2015 met Ronald Grootveld, destijds hoofd ‘Archieven en Relatiebeheer’ bij het GAR, overleg gehad om de collectie van toen 28 dozen met vooral foto’s, door te nemen, te inventariseren en wat zinvol was voor het archief te scannen voor de collectiebank van het GAR en de HVBR. Op 24 juni kreeg de HVBR hiervoor officieel de toestemming van gemeente Lansingerland. Ondertussen zijn er al heel wat foto’s en stukken opgenomen in de collectiebank van de HVBR en door iedereen nu in te zien.
Uit doos 23 kwam veel moois tevoorschijn. Zoals de historie van de zwembaden in Lansingerland, met foto’s van de bouw en opening. Een aantal foto’s is bij dit artikel geplaatst. In de HVBR-collectiebank is nu het album ‘Zwembaden’ opgenomen.
Bron: Het Lint 2023-2.