Recent keek ik naar een tv-programma over de Delftse kunstenaar Jan Schoonhoven. Hij behoorde tot de zogenaamde Nul beweging in de kunst, begin jaren ’60 van de vorige eeuw. Al snel werd me duidelijk dat de Nul beweging niet op zichzelf stond, maar onderdeel was van de internationale ZERO beweging, waaraan kunstenaars als Yves Klein en Lucio Fontana verbonden waren. De naam Zero drukte het diepe verlangen uit om een nieuw begin te maken, los van de ballast van het verleden. Bij die ballast moeten we niet alleen denken aan vorige kunststromingen, waartegen ZERO zich afzette, maar zeker ook aan de last van het recente verleden: de Tweede Wereldoorlog met al zijn verschrikkingen. De kunstenaars verschilden onderling natuurlijk sterk in motivatie, maar het verlangen naar een nieuw begin, een nieuw perspectief, een nieuwe tijd verbond hen! Terug naar Start!
We leven inmiddels een kleine 60 jaar later. De tijd leert dat een werkelijk nieuw begin maken nog niet zo gemakkelijk is. In diezelfde week zag ik ook een programma over de teruggave van zogenaamde ‘roofkunst’ aan de kleinkinderen van Joden van wie het in de oorlog door de Duitsers was afgenomen. Nog altijd zijn er heel veel kunstwerken, ook in Nederlandse musea, die nooit aan de rechtmatige eigenaars zijn terug gegeven… Verder volstaat een korte greep uit het nieuws van de week waarin ik deze column schrijf. Er is een bericht over een Joodse vader en twee zoons die in München werden uitgescholden en bespuugd toen zij uit de synagoge kwamen. Er is nieuws over de aanslagen in de Verenigde Staten en de onvermijdelijke discussies die de gebeurtenissen oproepen, niet alleen over wapenbezit, maar ook over migranten en open of gesloten grenzen. En ga zo maar door. Inderdaad, een nieuw begin is niet gemakkelijk gemaakt.
Veel mensen in onze tijd zijn cynisch geworden. Ik kan het me voorstellen. Toch denk ik dat het niet nodig is. In de christelijke traditie is altijd gesteld dat een nieuw begin in onze wereld slechts bereikt wordt door bekering. Dat wil zeggen: inkeer en omkeer, omdat een nieuw begin me voor de vraag stelt waarin ik zelf verandering nodig heb. Zonder bekering zal een nieuw begin een schone droom blijven. Zo is het toch ook in vriendschap of in liefde. Soms lopen die vriendschappen of liefdes deuken op. ‘Terug naar Start’ kan niet meer. Je kunt het verleden niet ongedaan maken. Wat wel kan, is dat verleden eerlijk onder ogen zien. Alleen zo kun je leren van wat er mis ging. Alleen in de weg van bekering is een nieuw, hoopvol begin mogelijk. Om het te zeggen in Monopoly termen: Ga niet terug, maar verder naar Start!
Ds. Arjen Terlouw
Predikant Herv. Gemeente Bergschenhoek