Wat moet een politicus doen om een stem te kunnen winnen?
Lansingereland – Joost Smits heeft het boek ‘Verkiezingen winnen’ gepresenteerd, waarin hij met medeauteur Frank van Dalen in 12 stappen uitlegt hoe op een succesvolle manier campagne gevoerd kan worden. Wij spraken met Smits en waren vooral benieuwd waar de kiezer op moet letten tijdens de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Freek J. Zijlstra
Joost Smits is van huis uit bestuurskundige. Hij heeft zich in het verleden gericht op Europees beleid en woonde daartoe een tijd in Brussel. Terug in Rotterdam werd hij getrokken door de lokale politiek, met name wat er in deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek speelde. Hij woont inmiddels al weer 14 jaar in Berkel en Rodenrijs. Nadat hij in 2010 begon met analyses van verkiezingen is hij sinds 2014 één van de bestuurders van de Stichting Politieke Academie. Oorspronkelijk gaf die stichting zonder winstoogmerk vooral trainingen. Inmiddels wordt op verzoek van bestuurders en politici gedrag van kiezers en bevolkingsgroepen in kaart gebracht. Daarvan maakt hij vanuit verschillende invalshoeken rapporten voor politieke partijen en publicaties voor gerenommeerde dagbladen. Die activiteiten hebben inmiddels tot publicatie van dit derde boek met de titel ‘Verkiezingen winnen’ geleid.
Wat wilt u met dit boek bereiken?
Smits: “Het boek is in eerste instantie een praktische handleiding voor bestuurders, politici en hun campagneleiders waaruit ze ideeën op kunnen doen om zetels te winnen. Maar ook heel bruikbaar voor kandidaten die door voorkeurstemmen hun plek willen verwerven of inwoners die zich niet gehoord voelen en daarom een eigen partij willen oprichten. Men krijgt inzicht in hoe jouw partij het beste op wijkniveau campagne kan voeren.”
Het is een boek met veel gegevens, grafieken en overzichten, maar het pretendeert ondanks de aanduiding ‘Academie’ geen wetenschappelijke uitgave te zijn. Het boek behandelt achtereenvolgens de oriëntatie van een partij, het campagneplan en het campagneteam, het gebruik van verkiezingsgegevens, Big Data en het inzichtelijk maken welke kiezers waar zijn, wat een kiezer wil en hoe de campagne zich daarop kan richten, het samenstellen van een kandidatenlijst en de vaardigheden waaraan een politicus moet voldoen.
Joost Smits: “Dit boek gaat vooral over of je wel moet willen deelnemen aan verkiezingen en onder welke voorwaarde dan wel? Wat zijn je kansen? Er is veel rumoer; mensen hebben geen vertrouwen meer in de politiek. Maar, je kunt dat ook omdraaien en tegen kiezers zegen: ‘Als je wilt dat iets gaat veranderen, ga je dan heel boos zitten doen op Twitter of sluit je je aan bij een bestaande partij of begin je zelf een partij?’ Hoe ga je dat dan aanpakken? Het gaat er allereerst om dat je als politicus contact maakt met de potentiële kiezer. Dan is het belangrijk te weten wat de verwachtingen van de kiezer zijn en dat mandaat moet je zo goed mogelijk gebruiken. De politicus wordt uiteindelijk op daden beoordeeld en daarop is het vertrouwen voor toekomstige steun gebaseerd. Het is de kunst om de aandacht van de kiezer te trekken, hem of haar naar de stembus te krijgen en dan uiteraard op jou te laten stemmen. Dus moet je goed weten wie die stemmer is en wat zijn of haar drijfveren zijn. Maar, een kiezer kan ook besluiten helemaal niet te gaan stemmen. Dat is ook een keuze.”
Waarin onderscheidt Lansingerland zich van andere gemeenten op politiek gebied?
Smits: “Bij landelijke verkiezingen is er een groot aanbod aan partijen. Bij gemeenteraadsverkiezingen schuift de kiezer binnen het bekende patroon van een krachtenveld naar een verwante partij op. Concurrenten hebben achterbannen die op elkaar lijken, zoals dat bij de VVD en D66 het geval is. Bij ‘tegenvoeters’ geldt dat niet, zoals in Lansingerland bij de VVD en Leefbaar 3B. Verhoudingsgewijs heeft Lansingerland op basis van het aantal inwoners veel politieke partijen. Die dragen wel allemaal bij aan de besluitvorming, van groot tot klein. Met een kleine 40% aan lokale partijen zit Lansingerland rond het landelijk gemiddelde. De kiezer wordt hier breed vertegenwoordigd en dus goed bediend. Het is een misvatting dat lokale partijen de directe contacten in Den Haag missen om iets voor elkaar te krijgen. Ministeries kunnen het zich namelijk niet veroorloven slechte contacten met lokale partijen te hebben en zo gaten te laten vallen in de democratische besluitvorming.”
Op basis van de stemmen die in Lansingerland afgelopen maart voor de Tweede Kamer verkiezingen zijn uitgebracht, zou je kunnen concluderen dat de VVD en D66 in Lansingerland flink kunnen groeien, terwijl er verlies voor het CDA, GroenLinks en ChristenUnie in zit. Waar halen Leefbaar 3B en WIJ Lansingerland hun stemmen vandaan?
Smits: “Als je het krachtenveld in beeld brengt, zijn er onderlinge verschuivingen mogelijk tussen VVD en D66 en tussen GroenLinks en de PvdA. De positie van de ChristenUnie staat op zichzelf. Er is interactie denkbaar tussen het CDA en Leefbaar 3B. Leefbaar 3B staat in relatie met kiezers op het landelijke FvD, SP en PVV. WIJ Lansingerland staat in relatie tot de PVV, SP en JA21. De stemmen van DENK kunnen naar de PvdA gaan, evenals van de PvdD. De PvdD staat ook in het krachtenveld van GroenLinks. Volt staat in het krachtenveld van GroenLinks en D66.”
Bewoners uit de Noordpolder kunnen teleurgesteld zijn in de partij waarop ze de vorige keer gestemd hebben. Die kiezers kunnen hun stem nu op een andere partij uitbrengen. Brengt dat kiezers uit andere potentiële bouwgebieden, zoals bijvoorbeeld Wolfend, mogelijk ook op andere gedachten?
“Ik denk dat veel mensen in zo’n wijk niet tegen bouwen zijn. We kennen allemaal wel iemand die een huis zoekt. Volgens mij is een goede ontsluiting doorslaggevend. Dat daar ruimte voor nodig is, had de politiek jaren geleden natuurlijk moeten voorzien. Dus de onvrede van nu vertaalt zich straks in een politieke verschuiving in zo’n woongebied. Daar vallen dan gaten. Inwoners besluiten soms ook een one-issuepartij op te richten, zoals indertijd Huis de Haas. Ze kunnen echter ook hun voorkeursstem uitbrengen op iemand waarvan ze denken dat die hun standpunt met kracht zal uitdragen in de gemeenteraad. Je hebt met 250 stemmen al gauw genoeg voorkeursstemmen om in de raad te komen. Toch moeten inwoners zich realiseren dat zo’n bouwbesluit gewoon doorgaat als daar een meerderheid voor is, ook met of zonder die persoonlijke inbreng.”
Heeft wat er nu landelijk speelt straks effect op het lokale kiezersgedrag?
Joost Smits: “Landelijke partijen zoals VVD en D66 hebben eerder last van het lage-opkomsteffect dan het verlies van vertrouwen in politici. Lokale politici van die partijen moeten kiezers met specifieke en heldere doelen naar de stembus lokken. Bijvoorbeeld dat er op termijn voor iedereen een woning komt.”
Heeft de moeizaam verlopende burgerparticipatie en het veronderstelde gebrek aan vertrouwen dan geen invloed op de verkiezingen?
“Ik ben van mening dat peilingen en burgerpanels slechte steekproeven blijven, waarin bovendien altijd rond een thema nogal sturende vragen opgenomen zijn. Bij peilingen met de vraag naar een rapportcijfer van de burger over de gemeente, gemeentebeleid of bestuurders worden over het algemeen onvoldoendes gegeven. Daarom heb je er als gemeente weinig aan dat te vragen. De enige echte en zo volledig mogelijke vorm van burgerparticipatie is de gemeenteraad. Daarnaast zijn verkiezingen hét moment waarop de kiezer zich kan uitspreken en daarop moet de politicus zich dan ook zo goed mogelijk voorbereiden.”
Het boek is onder andere te koop bij Van Atten in Berkel en Rodenrijs en Pijnacker. De in het gemeentehuis opgenomen boekpresentatie is terug te kijken op YouTube via de verkorte link https://bit.ly/polacpresboek21